Beyin Sisi Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir

Beyin sisi ya da sisli beyin tıbbi literatürde bir hastalık olarak henüz yerini almamış olsa da günümüzde artan düzeyde yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Dolayısıyla beyin sisi tedavisi de kişilerin merak ettiği sorular arasında.

Geçmişe baktığımızda beyin sisi olarak ifade edilen semptomların, pek çok hastalığa  ve duruma bağlı olarak oluşabildiği gözlemlenmektedir.  Ancak problemin, bir tanımlama gerektirecek kadar artış göstermesi son yıllarda olmuştur. Geçirilen Covid-19 salgınının uzun süreli etkilerinden biri olarak da görülen beyin sisi, zihinsel yorgunluk kavramının ağırlaşmış hali olarak gözlemlenir.

Son birkaç yılda sisli beyin, Covid-19 geçiren kişilerde ve hastanelerde yoğun bakım tedavisi görenler de oldukça yüksek oranlarda ortaya çıkıyor. Beyin sisi problemi yaşam kalitesine etkilemesinin yanında önemli nörolojik hastalıklar ve kronik rahatsızlıklarla ilişkili olması açısından da önemlidir.

1. Beyin sisi nedir?

"Beyin sisi nedir?" Sorusuna verilecek cevap, en genel tabirle; insanların bilişsel işlevlerde zorlanması olarak ifade edilebilir. Beyin sisi, beyin içinde bulunan bir bölgenin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu hasar, nöronların ölmesi veya zarar görmesiyle ortaya çıkar ve bu nedenle beyin işlevlerinde bozukluklara yol açar.

Son yıllarda, Covid-19 enfeksiyonu geçiren kişiler üzerinde yapılan tıbbi çalışmalarda zihinsel ve mental anlamda işlevsel kayıplar ve bununla ilişkili semptomlar yaşandığı gözlemlendi.  Bilim camiasında topluca bu semptomlar “beyin sisi” olarak ifade edilmeye başlandı.

Beyin sisi, beyin ve sinir sistemi içinde meydana gelen bir tür hasar veya bozukluktur. Bu hasar veya bozukluk, beyin fonksiyonlarının normal olarak çalışmasını etkileyerek, kişinin zihinsel fonksiyonlarında sorunlara neden olur.

2. Beyin Sisi Belirtileri

Beyin sisi belirtileri, hasar gören bölgenin yerine ve boyutuna göre değişebilir. Ancak genel olarak, belirtiler arasında şunlar yer almaktadır:

• Zihinsel belirtiler: Unutkanlık ve hafıza problemleri, dikkat eksikliği, konsantrasyon problemleri, mental işlevsel kayıplar, dil ve konuşma problemleri, yol bulma ve yön duygusunda kayıplar, düşünme ve karar verme süreçlerinde zorlanma, gibi belirtiler.
• Fiziksel belirtiler: Beyinde motor fonksiyonları yöneten kısımlarda hasar olması sonucu ortaya çıkan belirtilerdir. Hemiparezi yani bir uzuvda güçsüzlük, koordinasyon bozuklukları, eklem hareketlerinde zorluk, yürüme veya dengede kalmada zorluk gibi fiziksel belirtiler olabilir.
• Duygusal belirtiler: Depresyon, anksiyete, duygusal dengesizlik, uykulu ve yorgun hissetme, yersiz öfke hali, stres ve gerginlik, tepkilerini kontrol edememe.
• Davranışsal belirtiler: Sık sık eşyalarını kaybetme, başladığı işleri bitirememe, araba sürerken yada yürürken yolunu bulamama, fiziksel işlerde beceri kaybı.
• Sensoryel belirtiler: Duyusal fonksiyonlarda azalma. Görme, işitme, dokunma, tat alma veya koku alma problemleri, Kendini çevreden soyutlanmış hissetme.

Ancak unutmayın ki, her bireydeki beyin sisi belirtileri farklılıklar gösterebilir ve belirtilerin şiddeti de değişebilir. Ayrıca, beyin sisi belirtileri zaman içinde de değişebilir veya yenileri ortaya çıkabilir.

3. Beyin Sisinin Nedenleri

Son zamanlarda Covid-19  pandemisi nedeniyle görülmesi artarak yaşam ve sağlığı etkilemesi sonucu dikkatimizi çekmiş olsa da, beyin sisinin nedenleri çok çeşitli olabilmektedir.

Beyin sisinin nedenlerini aşağıda maddeler halinde özetledik:

• Enfeksiyonlar: Menenjit, ensefalit, beyin absesi gibi enfeksiyonlar beyin sisi olarak tanımlanan semptomlara neden olmaktadır. Ancak günümüzde en çok karşılaşma nedeni olarak Covid-19 enfeksiyonu gösterilmektedir.
• Nörodegeneratif hastalıklar: Parkinson, Alzheimer, Huntington gibi nörodegeneratif hastalıklar beyin sisinin nedenleri arasındadır.
• Yoğun bakım tedavisi, sık sık veya uzun süreli anestezi gibi durumlar sonrasında beyin sisi gelişebilmektedir.
• Vasküler olaylar: İnme, kalp krizi veya beyin kanaması gibi vasküler olaylarda, beyin içinde kan akımında bozukluklar olması nedeniyle beyin sisi oluşabilmektedir.
• Travma: Trafik kazası vb. kazalar sonucu gelişen kafa travması, beyin sarsıntısı, hipovolemik şok vb. durumlar. Ve yine beyin cerrahisi gibi travmalar beyin sisinin nedenleri arasındadır.
• Metabolik ve hormonal bozukluklar: Hipoglisemi, diyabet, hipertansiyon, hipotiroidi gibi metabolik ve hormonal bozukluklar beyin sisinin nedenleri arasındadır.
• Toksinler: Narkotikler, zehirli maddeler gibi toksinler, ağır metal zehirlenmesi gibi durumlar beyin sisine sebep olabilir.
• Tümörler: Beyin tümörleri.
• Genetik bozukluklar: Tay-Sachs, sickle hücreli anemi gibi genetik bozukluklar.
• Vitamin, mineral eksiklikleri: B vitamini ve D vitamini eksikliği. Demir magnezyum gibi mineral eksiklikleri. Omega 3 yağ asidi ve koenzim Q10 gibi vitamin benzeri bir bileşiklerin eksikliği.
• Çeşitli psikiyatrik hastalıklar ve depresyon, anksiyete gibi duygu durum bozuklukları.
• Insomnia, parasomni, uyku apnesi ve benzeri uyku bozuklukları.
• Alkol, kafein, nikotin gibi uyarıcı maddelerin aşırı tüketilmesi
• Uzun süreli stres ve kaygı gibi durumlar.  Aşırı zihinsel ve fiziksel yorgunluk gibi sebepler beyin sisinin nedenleri arasında sayılabilir.

4. Beyin Sisi Nasıl Tedavi Edilir?

Beyin sisi tedavisi için altta yatan sebep araştırılır ve sebeple ilişkili yapılabilecek bir tedavi ve iyileştirme çalışması varsa öncelikle o yapılır. Yazımızın devamında “beyin sisi nasıl tedavi edilir” sorusunu iki bölüm halinde inceleyerek açıklamaya çalıştık.

4.1. Beyin sisinde sebebe yönelik tedavi

Beyin sisi tedavisinde,  Kaynaklandığı bir hastalık varsa tedavisi ve ilaçlarının düzenli kullanılması önemlidir.  Yine beyin sisine neden olan tespit edilmiş bir durum varsa onun düzeltilmesi de tedavisinde önceliklidir.

Tedavide sebebe yönelik yapılacakları maddeler halinde örneklendirip açıklayalım.

• Menenjit, ensefalit, beyin apsesi, Covid-19 gibi enfeksiyonlarda enfeksiyon ve  sekelleri ile mücadele,  bu hastalıklarla ilintili olan beyin sisi semptomlarının tedavisinde de etkili olmaktadır.
• Alzheimer parkinson gibi nörodejeneratif hastalıkların etkili tedavisi ve düzenli ilaç kullanımı, bu hastalıklarla ilişkili olan, beyin sisi  semptomlarını da azaltır.
• Diyabette kan şekeri düzeninin sağlanması; hipotiroidi, hipertansiyon gibi durumlarda uygun tedavinin yapılması. Yine beyin kanaması felç gibi vasküler durumlarda beynin kanlanmasını destekleyen tedaviler söz konusu durumlara bağlı gelişen beyin sisi tedavisinde etkilidir.
• Psikiyatrik hastalıklar, depresyon, uyku bozukluğu vb. durumlarda uygun tedavinin düzenlenmesi ve prosedürlerin takip edilmesi beyin sisi tedavisini destekler.
• Vitamin ve mineral eksikliklerine bağlı sisli beyinde söz konusu eksikliklerin takviyelerle ve diğer yöntemlerle giderilmesi gerekir.
• Zehirlenmelere bağlı gelişen beyin sisi tedavisi için, Gerekli tedavi ve detokstan sonra toksin ve zehirlerden de uzak durulmalıdır.

4.2. Beyin sisi ile mücadele ve önlemler

Beyin sisi ile mücadelede; geçirilmiş ve bitmiş Covid-19 ya da diğer enfeksiyonlardan kaynaklı olması, yoğun bakım sonrası gelişmesi gibi sebebe yönelik yapılacak bir şey yoksa ya da beyin sisinin nedeni bilinmiyorsa da yapabileceğimiz şeyler vardır.  Ayrıca bu mücadele yöntemlerinin, sebebe yönelik tedavinin yanında uygulanması da faydalıdır.

Beyin sisi problemi aslında genel sağlıkla çok yakından ilişkilidir. Dolayısıyla beyin sisi tedavisi, genel sağlığı da olumlu yönde etkileyecek çok yönlü uygulama ve önlemleri içerir.

• Beyin sisi tedavisi için beslenme çok önemlidir.  Tedavi ve mücadele kısa süreli diyet değişiklikleri değil sağlıklı beslenme alışkanlığı geliştirmeye yönelik olmalıdır.  Bunun için şeker, gluten, süt ve süt ürünleri gibi besinlerden uzak durmalı. Beslenmemizi; sebze, yeşillikler, sağlıklı yağlar, kuru baklagil ve et gibi protein kaynaklarının dengeli dağılımı üzerine kurmalıyız.
• Beyin sağlığı için gerekli olan vitamin, mineral ve benzeri maddeleri yeterli miktarda almalıyız.  Bunların başlıcalarını B12 ve D vitamini,  magnezyum, demir,  iyot, omega 3, koenzim Q10 olarak sayabiliriz. Vitamin ve minerallerin alımı için için besinleri kullanabileceğimiz gibi gıda takviyeleri ya da ilaç ve tabletlerden de faydalanabiliriz.
• Fiziksel aktivitede beyin sağlığı dolayısıyla beyin sisi tedavisinde önemlidir. Özellikle açık hava egzersizleri, spor ve yürüyüşleri beyin sisi tedavisinde önem arz eder.
• Kaliteli ve düzenli uyku beyin sağlığı için en önemli faktörlerdendir. beyin sisi tedavisinde de uyku düzenimizi bozan alışkanlıkları bırakmalı, günlük uyku rutinimizi 7-8 saat, kaliteli bir gece uykusu olacak şekilde düzenlemeliyiz.
• Uyuşturucu kullanımı, reçetesiz ilaç kullanımları gibi davranışlardan uzak durulmalı. Alkol Kahve ve sigara gibi uyarıcılar da mümkün olduğunca az tüketilmelidir.
• Beyin sisi tedavisinde yoga, meditasyon gibi uygulamalardan yararlanmak faydalı olabilir.  Yoga, fiziksel ve  zihinsel esneklik,  dengede kalma ve refleksleri destekleme gibi etkilerle yararlı olurken;  Meditasyon, zihinsel stresi azaltmaya hafıza ve odaklanma işlevlerini iyileştirmeye yardımcı olabilecek bir yöntem olarak imkan sağlar.
• Aşırı cep telefonu, bilgisayar kullanımı ve televizyon seyretme gibi zihinsel sağlığı olumsuz etkileyen davranışları azaltmalıyız. Bunların yerine doğa gezileri, dost sohbetleri, kitap okuma, bulmaca çözme gibi beyin ve hafızayı destekleyen faaliyetleri arttırmak beyin sisi tedavisini destekler.
• Covit-19 ve diğer enfeksiyonlardan korunmak için tedbirleri almak ve bağışıklık sistemimizi desteklemek de beyin sisi tedavisi için önemlidir. Nede olsa her geçirilen yeni enfeksiyon, beyin sisi semptomlarını arttırabilmektedir.

Sonuç olarak beyin sisi tedavisi çok yönlü bir mücadeleyi içerir.  Çoğu durumda tedavi, beyin sisinden kaynaklanan yakınmaları tamamen geçirmese de büyük ölçüde rahatlatır. Özetle izlenecek yol; geniş bir bakış açısıyla sağlığımıza katkı sağlayacak alışkanlıkları edinmeye çalışmak ve zararlı olanları hayatımızdan çıkarmaktır.